TOKYO — Ayaka Kizu, een webdesigner in Tokio, stond onlangs bij haar bureau en trok pleisters van een appelgroot deel van haar rechterarm. Een ontmoeting met klanten was afgelopen, dus ze was nu vrij om te onthullen wat eronder lag: een tatoeage van een veelkleurige eenhoorn.
Mevr. Kizu, 28, is een van een groeiend aantal jonge mensen die de al lang bestaande Japanse taboes op tatoeages doorbreken, die nog steeds worden geïdentificeerd met de georganiseerde misdaad, zelfs nu de Japanse maffia is vervaagd en body art enorm populair is geworden in het Westen.
Geïnspireerd door Japanse influencers en buitenlandse beroemdheden, besloot mevrouw Kizu op 19-jarige leeftijd een tatoeage van een maansikkel op haar rechterdij te laten zetten, een eerbetoon aan haar favoriete mangaserie, Suiker Suiker Rune. Inmiddels heeft ze er nog vijf gekregen.
Terwijl ze sinds haar studie door banen heeft gefietst, waaronder public relations bij een groot traditioneel bedrijf en verkoopwerk in een warenhuis, moest ze creatief worden om haar tatoeages te verbergen, waarvan het tentoonstellen in wezen verboden is op alle, behalve de meest liberale werkplekken. Dat betekent bijvoorbeeld dat ze haar haar los moet laten om de inkt achter haar oren te bedekken.
“Het is vervelend, maar zolang ik ze verberg als ik zaken doe, vind ik het niet erg”, zei ze, eraan toevoegend: “Ik wilde modieus zijn. Ik besloot er gewoon voor te gaan.”
Met elk scrollen van hun telefoons zijn jonge Japanners meer blootgesteld aan tatoeages die worden gedragen door beroemde zangers en modellen, waardoor ze het stigma op body art wegnemen en hen aanmoedigen om diepgewortelde sociale verwachtingen over hun uiterlijk uit te dagen.
Ongeveer 1,4 miljoen Japanse volwassenen hebben tatoeages, bijna het dubbele van het aantal sinds 2014, volgens Yoshimi Yamamoto, een cultureel antropoloog aan de Tsuru University die traditionele ‘hajichi’-tatoeages bestudeert die op de handen van Okinawaanse vrouwen worden gedragen.
In 2020 nam tatoeëren een enorme sprong in de richting van bredere acceptatie toen het Japanse Hooggerechtshof oordeelde dat het door andere mensen dan gediplomeerde medische professionals kon worden uitgevoerd. Zestig procent van de twintigers en jonger vindt dat de algemene regels met betrekking tot tatoeages versoepeld moeten worden, blijkt uit een onderzoek dat vorig jaar is uitgevoerd door een informatietechnologiebedrijf.
In grote steden als Tokio en Osaka worden zichtbare tatoeages steeds gebruikelijker onder horecapersoneel, winkelpersoneel en mensen in de mode-industrie. In de steegjes van Shinjuku, een bruisende wijk in Tokio, draagt Takafumi Seto, 34, een T-shirt dat pronkt met zijn rood met zwart geïnkte mouw terwijl hij werkt als barista in een trendy café.
De heer Seto liet de meeste van zijn tatoeages zetten nadat hij 10 jaar geleden naar Tokio verhuisde vanuit de buitenwijken van West-Japan, waar hij nog steeds wordt aangekeken als hij zijn familie bezoekt. Zijn grootmoeder weet niets van zijn tatoeages, dus hij ziet haar alleen in de winter, wanneer hij lange mouwen kan dragen.
“Ik denk dat de hindernis voor het krijgen van een tatoeage is afgenomen”, zei hij. “Op Instagram pronken mensen met hun inkt. Tatoeages zijn nu oké. Het is zo’n generatie.”
Hiroki Kakehashi, 44, een tatoeëerder die een cultstatus heeft gewonnen onder vrouwen van in de twintig vanwege zijn muntstukgrootte fijne lijn tatoeageszei dat zijn klanten nu uit een breder scala van beroepen kwamen: overheidspersoneel, middelbare schoolleraren, verpleegsters.
“Ze bevinden zich vaak op plaatsen die verborgen kunnen worden, maar meer mensen hebben tatoeages dan je zou denken,” zei dhr. Kakehashi.
Tatoeages hebben een lange geschiedenis in Japan en waren belangrijk voor vrouwen in de inheemse gemeenschappen van Okinawa en Ainu. Hun associatie met de georganiseerde misdaad gaat ongeveer 400 jaar terug. Ze werden gebruikt om criminelen op hun armen of voorhoofden te brandmerken met tekens die per regio en misdaad verschilden: bijvoorbeeld een cirkel, een grote X of het Chinese karakter voor hond.
Nadat Japan in 1868 een einde maakte aan meer dan twee eeuwen isolement, begon het land moderniseringsbeleid in westerse stijl te promoten. Onder hen: een wet die tatoeages verbiedt, die als ‘barbaars’ werden gezien.
Hoewel dat verbod in 1948 werd opgeheven, bleef het stigma bestaan. Yakuza, of Japanse gangsters, hebben vaak ‘wabori’ van nek tot enkel, een traditionele tatoeage in Japanse stijl die met de hand wordt gedaan met naalden. Vanwege deze gangstervereniging sluiten veel warmwaterbronnen, stranden en sportscholen mensen met tatoeages. Kantoorbanen die tatoeages toestaan, zijn nog steeds schaars tot onbestaande, en veel bedrijven verbieden sollicitanten die ze hebben uitdrukkelijk.
Tatoeages worden ook afgekeurd als een schending van gemeenschappelijke codes voor hoe Japanners eruit moeten zien – codes die zware straffen kunnen opleveren voor iedereen die ervan afwijkt.
Twee metrochauffeurs haalden de krantenkoppen toen ze een negatieve evaluatie kregen nadat ze weigerden hun gezichtshaar af te scheren. Een van nature bruinharige middelbare scholier in Osaka deed dat ook nadat ze werd gestraft omdat ze haar haar niet zwart had geverfd. (Toen mevrouw Kizu, de webdesigner, op de lagere school zat, moesten haar ouders met haar directeur praten over haar eigen, van nature bruine haar, en zeiden dat ze het in geen geval zwart zou verven.)
Maar na protesten van studenten, arbeiders en schoolbestuurders zijn er enkele stappen gezet om te versoepelen.
In 2019, Coca-Cola Bottelaars Japan aangekondigd dat het werknemers in staat zou stellen om jeans en sneakers te dragen om “individualiteit aan te moedigen”. Vorige maand kondigde de onderwijsraad van de regering van Tokio aan dat bijna 200 openbare scholen vijf regels voor uiterlijk zouden laten vallen, waaronder eisen dat studenten zwart haar hebben of bepaalde soorten ondergoed dragen.
De zaak die leidde tot de baanbrekende beslissing van het Hooggerechtshof over tatoeage begon in 2015, toen Taiki Masuda, 34, een tatoeëerder in Osaka, zijn thuisstudio liet overvallen en een boete kreeg opgelegd. In plaats van te betalen – zoals veel ervaren tatoeëerders die overeenkomsten hadden met de politie hem adviseerden te doen – stapte hij naar de rechtbank.
De rechtszaak, zei Masuda, “veranderde het imago van de tattoo-industrie in Japan.”
Tijdens het proces kwam een groep ervaren tatoeëerders, leveranciers en advocaten samen om de Japan Tattooist Organization op te richten. In overleg met twee artsen hebben ze een online cursus hygiëne en veiligheid gemaakt. Tatoeëerders kunnen nu een certificering ontvangen om in hun studio’s te exposeren, gemodelleerd naar praktijken in het buitenland. De organisatie is momenteel in gesprek met het ministerie van Volksgezondheid, in de hoop dat de overheid uiteindelijk alle tatoeëerders zal aanraden om de cursus te volgen.
Vorig jaar volgden zo’n 100 kunstenaars de cursus. Momenteel werken er minstens 3.000 in Japan, en met meer legitimiteit is er hoop dat er meer maatschappelijke acceptatie zal volgen.
Sommige ervaren tatoeëerders pleiten voor een geleidelijke aanpak, en maken zich zorgen over sommigen in de jongere generatie die borden negeren die tatoeages verbieden of nieuw beveiligde privileges als vanzelfsprekend beschouwen.
“We moeten extra welgemanierd zijn en de regels volgen”, zei een 50-jarige artiest, die de naam draagt Asami. “Hoewel een goede indruk even moet bezinken, wordt een slechte indruk in een oogwenk gemaakt”, voegde hij eraan toe. Asami zelf werd pas twee jaar geleden lid van zijn plaatselijke sportschool.
Een van de nieuwe ingewijden in de wereld van de getatoeëerde is Rion Sanada, 19, die onlangs op een middag nerveus op een studiobed in de Setagaya-afdeling van Tokio lag, verlangend naar haar eerste tatoeage.
Hoewel ze op het punt stond om fulltime werk te gaan zoeken, zei ze dat ze zich geen zorgen maakte over haar kansen op een baan.
“Ik ga gewoon werk zoeken waar ik mijn armen en benen kan bedekken in wijde kleding,” zei ze. “Tegenwoordig zijn tatoeages zoveel gewoner.”
Drie kwartier later wierp mevrouw Sanada een blik op haar onderarm, waar een omtrek van een muis, uitgestrekt op zijn buik met kleine vleugels in de vorm van harten, nu rustte.
“Ik zal werken waar ik kan totdat de maatschappij me inhaalt en ik vrij kan zijn”, zei ze.
